Smetvrees is niet zozeer een fobie als wel een dwangneurose, een obsessieve-compulsieve stoornis. De OCS of dwangneurose is een soort angststoornis gekenmerkt door dwangmatige handelingen en gedachten met meestal angst als onderliggende drijfveer.
Dwangneurose manifesteert zich dus door dwanggedachten (obsessies) en dwanghandelingen (compulsies). Er zijn heel wat mogelijke uitingen of toestanden waarin de stoornis zich kan voordoen. De meest voorkomende vormen zijn smetvrees, controledwang en herhalingsdwang
Iemand die aan smetvrees lijdt heeft een obsessieve angst om vies of besmet te raken en zal na elke handeling zijn handen wassen. Mensen met deze dwangstoornis hebben allerlei reinigingsrituelen. Smetvrees beheerst het hele leven.
Poetsen is een uitlaatklep om de angsten de baas te blijven. Alles moet perfect gebeuren. Mensen met smetvrees weten vaak wel dat de angst onterecht is, maar ze kunnen de drang niet opzij zetten. Schoonmaken is vaak niet genoeg. Men is non-stop bezig met het voorkomen dat schadelijke stoffen het huis binnen dringen. Mensen met smetvrees denken ook dat bacteriën zich razendsnel verspreiden. Wie nét de douche uitstapt kan al ‘besmet’ raken. Er bestaat ook een vorm van smetvrees waarbij de angst voor besmettingsgevaar niet aanwezig is, maar waarbij men zich altijd vies voelt, alsof men continu met vuil is besmeurd. Het idee van viezigheid of besmetting kan zo beklemmend werken, dat er heftige paniekaanvallen ontstaan.
Een andere vorm van smetvrees is dat men niet zozeer bang is besmet te worden door bacteriën, maar dat associatie met een voorwerp problemen geeft. Als men bijvoorbeeld met een voorwerp een bepaalde associatie heeft die angst of frustratie opwekt, kan men dat voorwerp als 'vies' beleven. Dan moeten de handen gewassen worden en is poetsen nodig om die associatie als het ware weg te vegen.